Pracę przy komputerze wykonuje bardzo wiele osób, między innymi: programiści, projektanci stron www, graficy, architekci, księgowi, marketingowcy czy właściciele sklepów internetowych. Osoby te są narażone na liczne niedogodności, które mogą doprowadzić do wystąpienia problemów zdrowotnych i obniżenia wydajności pracy. Na czym polega ergonomia pracy i jak zapewnić sobie (lub swoim pracownikom) bezpieczne środowisko przy komputerze?
Co to jest ergonomia pracy?
Termin ergonomia powstał z połączenia dwóch greckich słów: ergon (praca) oraz nomos (prawo, wiedza, zasada). To interdyscyplinarna dziedzina, której celem jest przystosowywanie warunków pracy do potrzeb człowieka i jego psychofizycznych możliwości. Zgodnie z zasadami ergonomii środowisko pracy powinno zapewniać bezpieczeństwo i zapobiegać rozwojowi chorób zawodowych, a jednocześnie korzystnie wpływać na efektywność wykonywanych obowiązków.
Ergonomia miejsca pracy to połączenie:
- odpowiedniego przygotowania środowiska pracy, które uwzględni potrzeby i bezpieczeństwo pracowników (ergonomia koncepcyjna);
- zmian, które poprawią istniejące warunki pracy oraz wyeliminują zaobserwowane zagrożenia (ergonomia korekcyjna).
Dlaczego ergonomia pracy przy komputerze jest ważna?
Ergonomia pracy zwykle łączona jest z pracą fizyczną, ponieważ obsługa maszyn, prowadzenie pojazdów czy praca z ciężkimi ładunkami wiążą się z licznymi zagrożeniami, które mogą prowadzić do utraty zdrowia lub życia. Jednak pracownicy, którzy codziennie spędzają wiele godzin przed komputerem, również są narażeni na pewne ryzyko zawodowe.
Zagrożenia wynikające z pracy przy komputerze:
- bóle głowy,
- podrażnienie błony śluzowej nosa i krtani,
- zespół suchego oka,
- zaburzenia wzroku,
- skumulowane zaburzenia urazowe,
- zespół cieśni nadgarstka,
- bóle i sztywność mięśni,
- chroniczne przeciążenie mięśni i ścięgien,
- bóle kręgosłupa i karku,
- zaburzenia krążenia.
Z uwagi na powyższe zagrożenia ergonomia pracy biurowej doczekała się regulacji prawnych ujętych w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. W dniu 17 listopada 2023 roku weszły w życie znowelizowane przepisy rozporządzenia, do których pracodawcy powinni dostosować się w terminie 6 miesięcy. Jednak z badania Fellowes ErgoTest 2015 przeprowadzonego wśród pracowników polskich biur wynika, że tylko 2,4% stanowisk pracy spełnia wszystkie wymogi ergonomii i 51,6% stanowisk nie spełnia tych wymogów.
Jak stworzyć ergonomiczne stanowisko pracy przy komputerze?
Wiadomo już, co to jest ergonomia pracy i na jakie zagrożenia narażony jest pracownik, który spędza wiele godzin przy komputerze. Teraz warto zastanowić się, co można zrobić, aby zapewnić sobie lub swoim pracownikom higieniczne i bezpieczne środowisko pracy.
Odpowiednie biurko/stół biurowy
Ergonomiczne stanowisko pracy przy komputerze wymaga odpowiedniego biurka lub stołu biurowego. Mebel musi być na tyle duży, aby wszystkie elementy wyposażenia znajdowały się w dogodnej pozycji (tj. w zasięgu rąk), przy czym klawiatura i monitor powinny być ustawione na różnej wysokości. Wymiary blatu muszą umożliwiać ustawienie klawiatury i monitora w dogodnej odległości. Ekran powinien znajdować się co najmniej 60 cm od oczu pracownika, z kolei położenie klawiatury musi umożliwiać swobodne podparcie rąk i przedramion. Warto wybrać biurko z regulowaną wysokością (w zakresie co najmniej 60-82 cm), aby zapewnić:
- wygodne ułożenie rąk z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem a przedramieniem;
- odpowiedni kąt obserwacji ekranu (górna krawędź monitora powinna znajdować się na wysokości oczu);
- możliwość wygodnego umieszczenia nóg pod blatem biurka.
Nowoczesne biura coraz częściej korzystają z biurek typu sit-stand, które umożliwiają regulację blatu w szerokim zakresie (60-125 cm). Tym sposobem pracownik może zmieniać pozycję z siedzącej na stojącą w trakcie pracy, co przyczynia się do mniejszego zmęczenia i większej wydajności.
Wygodne krzesło biurowe
Ergonomia pracy biurowej opisana w rozporządzeniu wiąże się również z zapewnieniem pracownikowi odpowiedniego krzesła. Mebel musi być stabilny i wyposażony w co najmniej pięciopodporową podstawę na kółkach z możliwością obrotu o 360 stopni. Siedzisko i oparcie muszą być tak wyprofilowane, aby odpowiadały naturalnym krzywiznom ud i kręgosłupa. Ich wymiary muszą zapewniać pracownikowi komfort i swobodę ruchów (niewskazane są zbyt głębokie siedziska). Krzesło biurowe musi być również wyposażone w regulowane podłokietniki.
Bardzo ważna jest również regulacja krzesła w zakresie:
- wysokości siedziska;
- wysokości oparcia odcinka lędźwiowego kręgosłupa;
- kąta pochylenia oparcia.
Krzesło do pracy przy komputerze powinno umożliwiać pracownikowi przyjęcie wygodnej postawy ciała. Chodzi o to, aby ciało było wyprostowane, a podeszwy stóp spoczywały płasko na podłodze. Pomiędzy poszczególnymi częściami ciała (stopą a podudziem, podudziem a udem, udem a plecami) powinien być zachowany kąt prosty. Odpowiednie wymiary krzeseł biurowych oraz zakresy regulacji zostały opisane w normach NEN-EN 1335-1 oraz NPR 1813:2003.
Praktyczny podnóżek
Ergonomiczne stanowisko pracy przy komputerze może wymagać zastosowania podnóżka, np. ze względu na brak możliwości regulowania wysokości roboczej. Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami podnóżek należy zastosować na życzenie pracownika. Ze względu na bezpieczeństwo mebel powinien być wykonany z antypoślizgowego materiału i nie może przesuwać się po podłożu. Ergonomiczny podnóżek do pracy biurowej powinien być zgodny z parametrami wskazanymi w europejskiej dyrektywie DIN 4556, która określa między innymi:
- minimalną powierzchnię (45×35 cm),
- zakres regulacji (co najmniej 11 cm),
- kąt regulacji (5°-15°).
Podręczny uchwyt na dokumenty
W przypadku pracy z dokumentacją na życzenie pracownika należy doposażyć stanowisko biurowe w uchwyt na dokumenty. Co ważne, uchwyt powinien być dostosowany do pracownika, dlatego należy wybrać model z regulacją wysokości, kąta nachylenia oraz odległości. Uchwyt najlepiej umieścić pomiędzy monitorem a klawiaturą lub ewentualnie w innym dogodnym miejscu, które nie wymaga nadmiernego poruszania głową.
Ergonomiczny sprzęt komputerowy
Ergonomia miejsca pracy zależy również od sprzętu komputerowego i tutaj najlepszym rozwiązaniem jest osobny monitor z regulacją pochylenia lub podstawka umożliwiająca umieszczenie ekranu na dogodnej wysokości. Klawiatura i myszka powinny stanowić odrębne urządzenia. Jeżeli praca wymaga korzystania z więcej niż jednego programu, warto zapewnić pracownikowi dwa lub trzy ekrany, ewentualnie jeden monitor szerokoekranowy.
Ustawienia ekranu (jasność, kontrast) powinny być łatwe do wyregulowania, aby pracownik mógł sam dostosować je do aktualnych warunków oświetleniowych. Obraz powinien być stabilny, a znaki wyraźne i czytelne (piksele o wielkości 0,25 mm lub najlepiej 0,28 mm). Wskazane jest zastosowanie matrycy antyrefleksyjnej lub specjalnej folii ochronnej na ekran.
Ergonomia pracy biurowej według profesjonalistów
Wymienione wyżej zasady nie są wszystkimi, o jakich powinien pamiętać pracodawca. Ergonomia pracy przy komputerze wymaga również uwzględnienia odpowiednich odległości pomiędzy stanowiskami, a także właściwego oświetlenia, oprogramowania oraz warunków otoczenia. Wdrożenie wszystkich dobrych praktyk nie jest proste, jednak można w tej kwestii zwrócić się do profesjonalistów.
Ergonomia pracy to specjalność naszej firmy – Business Online, która zajmuje się m.in. dostosowywaniem stanowisk pracy do obowiązujących przepisów oraz norm BHP. Dzięki współpracy ze specjalistami można mieć pewność, że przestrzeń biurowa zapewni optymalne warunki do bezpiecznego i efektywnego wykonywania pracy przy komputerze. Zapraszamy do kontaktu.